Afwijken kan zelfs nodig zijn om recht te doen aan de individuele toestand of behoefte van een cliënt. Het overwegend niet toepassen van aanbevelingen uit richtlijnen die op goed uitgevoerde onderzoeken berusten, betekent niet werken volgens recente wetenschappelijke inzichten. De cliënt krijgt in dat geval niet de best passende behandeling. Dit resulteert mogelijk in nadelige gevolgen voor de cliënt, onnodige extra kosten en het ontstaan van regionale, lokale verschillen in de zorg.
1. Waarom werkt een implementatieplan niet?
- In toenemende mate wordt bij richtlijnontwikkelprocessen weliswaar een implementatieplan opgesteld, maar vaak reikt dit niet verder dan een plan voor de introductie van een richtlijn.
- De timing van het opstellen van een implementatieplan is meestal niet optimaal. Dit gebeurt veelal ná het richtlijnontwikkelproces. Het verdient aanbeveling om het opstellen van een implementatieplan parallel te laten lopen aan de ontwikkeling van de richtlijn. Zo krijgt de implementatie al tijdens het opstellen van de richtlijn voldoende aandacht.
- De betrokkenheid/verantwoordelijkheid van richtlijnmakers eindigt veelal na ontwikkeling en disseminatie (verspreiding) van de richtlijn. Zij zijn veelal niet betrokken bij of verantwoordelijk voor de implementatie van aanbevelingen uit de richtlijn en/of hebben onvoldoende expertise op dit gebied. Voor een goede naleving/invoering is het van belang dat richtlijnmakers al tijdens de ontwikkelfase rekening houden met de implementatie.
- Een implementatieplan is vaak gericht op de implementatie van een gehele richtlijn. Het implementatieplan dient echter te gaan over hoe men de aanbevelingen in de praktijk zal opvolgen. Implementatie van een gehele richtlijnlijn is irreëel, naleving van een aantal aanbevelingen daarentegen niet.
2. Relevante factoren voor goede implementatie
De literatuur beschrijft relevante factoren die ertoe bijdragen (of verhinderen) dat aanbevelingen uit richtlijnen goed worden uitgevoerd. Problemen met betrekking tot de implementatie kunnen worden verkleind of voorkomen door rekening te houden met relevante factoren:
- vóór de richtlijnontwikkeling (bijv. bij het stellen van prioriteiten en het maken van keuzes: laat de toekomstige richtlijngebruikers, de werkers uit het veld, mee prioriteren; inventariseer zo mogelijk ervaringen met betrekking tot het werken met regionale transmurale afspraken over het onderhavige onderwerp);
- tijdens de richtlijnontwikkeling (bijv. door aandacht voor de formulering van de aanbevelingen en door na te gaan in hoeverre de aanbevelingen een geheel andere werkwijze van de gebruikers zullen vergen, door het verrichten van een proefimplementatie, betrekken van experts op het gebied van implementatie);
- ná de richtlijnontwikkeling (bijv. door het uitvoeren van een determinantenanalyse, het kiezen van een passende implementatie strategie en door regelmatig te peilen in hoeverre de aanbevelingen uit de richtlijn worden uitgevoerd).
3. Overzicht van aandachtspunten
Een opsomming van belangrijke aandachtspunten voor de implementeerbaarheid van aanbevelingen uit een richtlijn kan als handreiking dienen en de uiteindelijke toepasbaarheid en toepassing van richtlijnen bevorderen. Per aanbeveling/richtlijn zou een inventarisatie gemaakt kunnen worden welke implementatiebelemmerende factoren aanwezig zijn en hoe deze te overwinnen. Inventariseer bij voorkeur in samenspraak met het veld. Factoren kunnen op verschillende terreinen liggen: organisatorisch, financieel, persoonlijk et cetera.